Παρατηρήσεις στα ίχνη της Συνείδησης Ελληνας φυσικός, ο Ευστράτιος Μανουσάκης, παρουσιάζει την πρώτη πειραματικά ίσως επαληθεύσιμη θεωρία της αντίληψής μας Του Ματθαιου Τσιμιτακη Η Συνείδηση: Είναι μια από τις λέξεις που χρησιμοποιούμε κατά κόρον για να περιγράψουμε βασικά ανθρώπινα χαρακτηριστικά αλλά δεν έχουμε καμία απολύτως ιδέα για το τι σημαίνουν ακριβώς. Τώρα, για πρώτη φορά, ένας Ελληνας φυσικός, ο Ευστράτιος Μανουσάκης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Κρατικού Πανεπιστημίου της Φλώριδας των ΗΠΑ στο Tallahassee, ίσως αποδειχθεί ο πρώτος επιστήμονας που κατάφερε να θεμελιώσει επαρκώς μια πρώτη πειραματικά επαληθεύσιμη Θεωρία της Συνείδησης. Κάτι που αν ισχύει, θα φέρει επανάσταση σε πολλά επιστημονικά πεδία. Ο πιο πετυχημένος ορισμός που έχει καταφέρει μέχρι σήμερα να δώσει η ψυχολογία - η κατεξοχήν αρμόδια επιστήμη στο ερώτημα «τι είναι συνείδηση;» απαντάει ασαφώς, όπως, π.χ., ότι η συνείδηση είναι κάτι που έχεις λιγότερο όταν είσαι βρέφος, περισσότερο ως ενήλικας και λιγότερο πάλι όταν αρχίζει η φθορά. Ανάλογες είναι και οι απαντήσεις που έχει καταφέρει να δώσει ώς σήμερα η Θρησκεία και η Φιλοσοφία. Η επιστήμη όμως, από τη φύση της, αδυνατεί να δεχθεί μια τέτοια ασάφεια. Τι είναι αυτό που παράγει τη συνείδηση στον εγκέφαλό μας; Είναι μια πνευματική-ηθική κατασκευή ή μια λειτουργία που εδράζεται κάπου στο μυαλό μας; Η εργασία του Μανουσάκη με τίτλο «Κβαντική Θεωρία, Συνείδηση και αντίληψη του Χρόνου: Διοπτρικός Ανταγωνισμός» επιχειρεί να δώσει μια εξήγηση του φαινομένου της συνείδησης μέσω της όρασης στον εγκέφαλό μας, του κατεξοχήν αισθητηριακού οργάνου εκείνου που οδηγεί στη συνειδητοποίηση μιας κατάστασης. Ο Μανουσάκης ανέλυσε την αντίδραση του ανθρώπινου εγκεφάλου μπροστά στη θέα προβολής διαφορετικών εικόνων στους δύο οφθαλμούς από το ίδιο σημείο, μια μέθοδος που θυμίζει κατ’ αναλογίαν τις εντυπώσεις που προκαλούν οι διφορούμενες εικόνες όπως αυτή που βλέπετε δίπλα, η οποία θα μπορούσε να αναγνωρισθεί ως βάζο ή ως δύο πρόσωπα - κάτι που όμως ο εγκέφαλός μας κάνει διαδοχικά και όχι ταυτόχρονα. Ο Μανουσάκης υπέθεσε πως στην επιλογή που κάνει ο εγκέφαλος ανάμεσα στις δύο εικόνες ίσως βρίσκεται το μυστικό της συνείδησης, ένα μυστικό που καθορίζεται από τους νόμους της κβαντομηχανικής θεωρίας. Η κβαντομηχανική (η οποία βρίσκει εφαρμογή στον υποατομικό κόσμο των στοιχειωδών σωματιδίων, όπως τα άτομα, τα ηλεκτρόνια, κ.ο.κ) θεωρεί ότι ο παρατηρητής κάθεται πάντοτε στη θέση του οδηγού της παρατηρούμενης πραγματικότητας (επεμβαίνει στην κατασκευή της) διαμορφώνοντας το παρατηρούμενο αντικείμενο. Αυτό σημαίνει ότι οι φυσικοί μπορούν να δουν είτε τη θέση ενός σωματιδίου, είτε να μετρήσουν την ορμή του - αλλά ποτέ δεν μπορούν να προσδιορίσουν με ακρίβεια και τα δύο. Πώς σχετίζονται όλα αυτά με την ανθρώπινη συνείδηση; Οι επιστήμονες συμφωνούν πως υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα συνείδησης. Τα χαμηλά επίπεδα που καθορίζονται από τις αισθήσεις (όπως η όραση) και μοιράζεται ο άνθρωπος με αρκετά θηλαστικά (ελέφαντες, δελφίνια, κ.λπ.) και τα υψηλά επίπεδα συνείδησης του νου. «Πολλές φορές είστε στο τρόλεϊ και ενώ τα μάτια σας βλέπουν τους ανθρώπους που περνούν μπροστά σας εσείς δεν συνειδητοποιείτε τίποτα, γιατί η προσοχή σας είναι στραμμένη αλλού» λέει ο Μανουσάκης σε τηλεφωνική συνέντευξη από τις Ηνωμένες Πολιτείες όπου βρίσκεται αυτές τις μέρες. Πώς γίνεται συνειδητό ένα γεγονός; Μέσω μιας επέμβασης από υψηλότερα επίπεδα συνείδησης. Οταν με απλά λόγια εστιάζεις την προσοχή σου σε κάτι. Ο Μανουσάκης βλέπει μια αναλογία της κατάστασης του ανθρώπινου νου πριν αποφασίσει ποια εικόνα βλέπει, με την κβαντική κατάσταση. Kαι στην απόφαση του νου ότι βλέπει τη μια εικόνα και όχι την άλλη εντοπίζει μια αναλογία προς την κβαντική πτώση σε μια συγκεκριμένη θέση, μετά τη μέτρηση. «Σε ένα άρθρο που δημοσίευσα πέρυσι προσδιόρισα μερικές φιλοσοφικές έννοιες της φυσικής για να μπορέσω να προσεγγίσω το θέμα» εξηγεί. «Συγκεκριμένα, περιέγραψα το Εν δυνάμει Συνειδητό, μια σημαντική έννοια για να περιγράψεις τα φαινόμενα». Το Εν δυνάμει Συνειδητό είναι σύμφωνα με τον Μανουσάκη ο εγκέφαλός μας σε κβαντική κατάσταση. «Η εξίσωση του Σρέντιγκερ περιγράφει την κίνηση στον χρόνο του εν δυνάμει και περιέχει όλες τις πιθανότητες να συμβεί ένα γεγονός. Αν καταρρεύσει η δυνητικότητα στην πραγμάτωση του γεγονότος θα τροποποιήσει το κβαντικό σύστημα, έτσι ώστε το επόμενο γεγονός να μπορεί να προβλεφθεί βάσει των δυνητικών ιδιοτήτων του συστήματος όπως έχει εξελιχθεί στο μεταξύ. Κατά τη γνώμη μου η εξίσωση αυτή μιλάει για την εξέλιξη της δυνητικής συνείδησης». Ο Μανουσάκης ανέλυσε πειραματικά δεδομένα ψυχολογικών πειραμάτων σε ανθρώπους στους οποίους προβλήθηκαν διαφορετικές εικόνες σε κάθε μάτι - μερικοί από τους συμμετέχοντες είχαν κάνει χρήση του ψυχοτρόπου LSD. Μπόρεσε να υπολογίσει (και προβλέψει) διαφορετικές τιμές στις δύο ομάδες της χαρακτηριστικής εκείνης συχνότητας η οποία ελέγχει την κβαντική διαδικασία και η οποία βρίσκεται κάτω από τη λειτουργία της συνείδησης στον εγκέφαλο. Αυτό το πέτυχε μετρώντας τον ρυθμό ενεργοποίησης των σχετικών νευρώνων στον εγκέφαλο και συγκρίνοντάς τον με τον χρόνο αντίληψης και απάντησης των συμμετεχόντων. «Υπήρχαν πειραματικά δεδομένα πολλών ειδών. Μεταξύ άλλων υπήρχαν πειράματα στα οποία είχε χρησιμοποιηθεί LSD και είχε αλλάξει η οπτική αντίληψη λόγω μιας αλλαγής στην ευαισθησία και λειτουργία των νευρώνων. Η θεωρία μου φαίνεται να δουλεύει και στις δύο καταστάσεις. Μέχρι εδώ απλώς ανέλυσα πειράματα άλλων. Τώρα προχωράω σε δικά μου πειράματα» λέει ο Μανουσάκης. Η ερώτηση που εύλογα δημιουργείται είναι σε ποιο ακριβώς σημείο του εγκεφάλου και σε ποιο επίπεδο συμβαίνουν όλα αυτά. «Αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα για το οποίο θα χρειαστούν πολλές έρευνες εφεξής» λέει. Ομως η θεωρία είναι πειραματικά επαληθεύσιμη και ίσως αποδειχθεί βάση πάνω στην οποία θα πατήσουν οι επόμενες μελέτες. Τα σχόλια που καταφθάνουν από διεθνή Πανεπιστήμια είναι ως επί το πλείστον διθυραμβικά: «Αν είναι σωστή, τότε πρόκειται για έρευνα-σταθμό» δήλωσε ο Henry Stapp, φυσικός του Εθνικού Αμερικανικού Εργαστηρίου στο Λόρενς του Μπέρκλεϊ.
Hμερομηνία : 3/11/07 Copyright: http://www.kathimerini.gr